Over propaganda gesproken...

... en nationalisme.

18 augustus

Afgelopen zaterdag was ik opeens een beetje klaar met het hele Karen gebeuren. Nou was ik al enigszins sjacherijnig doordat Htoo Saw overduidelijk twee studentes had meegevraagd op ons uitje naar de waterval die hij leuk vond. En niet twee studenten die, zoals hij had gezegd, graag hun Engels wilden oefenen. Gevolg: veel geflirt over en weer, veel bakvissengedrag van de twee meiden, veel grappen en grollen in Karen en een docent die er eigenlijk maar een beetje bij hing. Htoo Saw is met zijn 24 jaar in feite nog gewoon een puber die op zoek is naar aandacht van knappe meiden, onzeker en tegelijk macho is en mijn camera gebruikt voor de ene na de andere fotoshoot van zichzelf. Hij is een lieve schat, een goede docent maar blijkbaar nog niet altijd in staat zich professioneel te gedragen of in ieder geval door te hebben dat hij óók met een collega op pad is (die al 32 is!) en niet alleen maar met z’n vrienden. Ik voelde me dus lichtelijk ongemakkelijk en toen van mijn geld snacks werden gekocht, kreeg ik toch echt een behoorlijk ‘dit uitje wordt mede mogelijk gemaakt door teacher Ingrid’-gevoel. Toen ik probeerde toch wat Engels geoefend te krijgen kreeg ik van knappe dame nummer 1 te horen dat ik maar Karen moest leren. ‘Why?’ vroeg ik. Knappe dame nummer 2 antwoordde ‘Because you’re in Karen State’. Dat waren dus toch nog 2 mooie Engelse zinnen maar wel de wereld op z’n kop. ‘Ik ben hier niet voor mijn lol, maar omdat jij zo graag Engels wilt leren’, heb ik later uitgelegd. Dat is natuurlijk niet helemaal waar, maar laten we de zaken wel in verhouding blijven zien.

Pubers zijn dus overal hetzelfde. Ik dacht alleen als docent Engels verlost te zijn van allerlei irritante ideeën en verontrustende meningen en dat ik me zou kunnen storten op politiek neutrale zaken als voorzetsels en onregelmatige werkwoorden.

Niet dus. Bij het behandelen van de (in principe politiek weinig omstreden) ‘second conditional’, met als (altijd leuke) voorbeeldzin ‘If I had a million dollars, I would.....’ kreeg ik van één van de stundenten het gezellig antwoord: ‘buy a nuclear bomb and throw it on Burma’. Niet in een foutloze zin, maar de inhoud was meer dan duidelijk.

Later heb ik geprobeerd te achterhalen hoe de verhoudingen nou eigenlijk liggen. Zijn de Karen in oorlog met het regime of met het Birmese volk? Htoo Saw antwoordde dat voorheen de strijd gevoerd werd met de Birmezen maar nu tegen de generaals. De Karen vochten inderdaad tijdens WOII aan Britse zijde (met de belofte van onafhankelijkheid) terwijl Birmese nationalisten de Japanners steunden, maar iets in mij zei dat dit wellicht het sociaal wenselijke antwoord was. Hij vond het overigens een bijzonder grappige opmerking van die jongen, maar omdat hij zou hebben vergeten dat daarmee ook zijn familie zou omkomen. Redenering die klopt maar ook mank gaat want hij leek niet te bedenken dat daarmee ook Birmezen omkomen die net zo hard lijden onder de junta (iets dat we volgens mij gerust kunnen afronden naar boven op ‘alle Birmezen’). Hij ontkende hij dat ruim 60% van de bevolking in Birma ‘Bamar’ (Birmees) is en deed dat af als propaganda, terwijl dat wél is wat ik lees op allerlei websites van internationale (mensenrechten)organisaties. Later las ik dat er inderdaad meningsverschillen zijn over de Karen die in de delta wonen en met de Bamar op een hoop worden gegooid. Maar goed, ik heb de Birmezen in Birma niet geteld dus wat kan ik zeggen....

Waarschijnlijk dat ik het allemaal niet zo zwaar moet nemen: de docent maatschappijleer in mij moet vertellen zich koest te houden. Ook moet ik misschien wat milder zijn, de mensen en de jongeren hier niet kwalijk nemen dat ze zich volledig storten op alles wat Karen is, me realiseren dat dit waarschijnlijk de enige manier is waarop ze zich kunnen handhaven. En per slot van rekening zijn ze ook gewoon Karen, een volk dat niet mag bestaan en probeert te overleven tussen de strijders terwijl dorpen worden platgebrand en de hun land vol ligt met landmijnen.

Maar ik moet opeens ook weer denken aan de jongen van het Guesthouse in Yangon die het op zíjn beurt niet zo had op de Karen. Zowel hij als Htoo Saw moeten het doen met de informatie die hen bereikt. En die informatiestroom wordt door anderen gereguleerd: óf door een regime dat bepaalt wat in de krant komt en bepaalde websites afschermt, óf door een kampcultuur die alle neuzen in dezelfde Karen richting zet en op een subtielere manier ervoor zorgt dat men er de ‘juiste’ ideeën op nahoudt (waarmee ik niet wil suggereren dat beide vormen van beinvloeding ook maar in enige verhouding tot elkaar staan, of dat ze op welke manier dan ook vergelijkbaar zijn (en al helemaal niet inhoudelijk!)). Voor mij is het probleem omgekeerd: ik heb zoveel informatie dat ik niet meer weet wat er nou precies allemaal aan de hand is. Wat ik wel weet, is dat ik me niet op neutraal gebied bevind, dat ik aan een kant sta (en dan bedoel ik uiteraard niet de zijde ‘tegen het regime’, of 'voor mensenrechtenschendingen') en dat ik me daar niet prettig bij voel. Ik realiseer me ook dat dit inherent is aan het werken in een vluchtelingenkamp (en dat ik dat op voorhand had kunnen bedenken?), dat een situatie nooit ‘simpel’ is en dat het aan mij is een manier te vinden om daarmee om te gaan. Ik ga er dus vanuit dat het maar een paar studenten zijn, dat de rest er ook niks aan kan doen en wat genuanceerdere (of minder provocerendere) ideeen heeft. En dat we het hier nog steeds vooral over slachtoffers hebben, over vluchtelingen die hier echt niet voor hun lol zitten.

Als ik later terug kom van een middagje ‘fellowship’ met de meiden van de Karen Young Women Leadership school (wat, voor zover het middagprogramma betrof, vooral ging om spelletjes spelen waarbij ik goede sier maakte met uit het rommelhok opgedoken ‘bingo’ (met prijsjes) en ‘twister’ (wat je ook heel goed in een longyi kunt spelen weet ik nu)), was ik, omdat ik er niet vanuit ga dat de Karen Young Women Leaders een soort militante vrouwenclub is, weer gerustgesteld. Want de studenten zijn gewoon geweldig. Het is de ellende van ‘werken met mensen’ dat je er zo nu en dan eentje (of een paar) tegen komt waar je het niet zo goed mee kunt vinden. En de ellende van werken met pubers (die daar overigens geen alleenrecht op hebben) die zo nu en dan vanalles uitkramen zonder daar al te diep over nagedacht te hebben. En de verwarring die ontstaat als je merkt dan niet álles anders is, maar sommige dingen gewoon net als thuis.